Komornik – jak przebiega odzyskiwanie należności i jakie są jego możliwości

Egzekucja komornicza rozpoczyna się dopiero na podstawie prawomocnego lub podlegającego natychmiastowemu wykonaniu tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Wierzyciel składa do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji, a komornik – jako funkcjonariusz publiczny działający przy sądzie rejonowym – prowadzi czynności zgodnie z ustawą z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych i Kodeksem postępowania cywilnego. Poniżej przedstawiono przebieg postępowania, podstawy prawne, obowiązki stron oraz dostępne środki egzekucyjne.

Przeczytaj również: Najważniejsze korzyści współpracy z biurem rachunkowym dla firm

Podstawy działania komornika i inicjowanie postępowania

Tytuł egzekucyjny jest warunkiem rozpoczęcia egzekucji. Najczęściej stanowi go prawomocny wyrok, nakaz zapłaty lub ugoda sądowa, które po nadaniu klauzuli wykonalności stają się podstawą egzekucji. Bez takiego dokumentu komornik nie podejmie czynności egzekucyjnych.

Wniosek o wszczęcie egzekucji składa wierzyciel. Wskazuje w nim dane dłużnika, świadczenie podlegające egzekucji, znane składniki majątku oraz preferowane sposoby egzekucji (np. z wynagrodzenia, rachunku bankowego, ruchomości, nieruchomości). Do wniosku dołącza się tytuł wykonawczy.

Po złożeniu wniosku komornik wzywa dłużnika do zapłaty i informuje o wszczęciu egzekucji. Równocześnie ustala sytuację majątkową dłużnika: weryfikuje rejestry, zwraca się do banków, ZUS, urzędów, pracodawców i innych instytucji, aby ustalić źródła dochodu oraz składniki majątku.

Uprawnienia komornika i obowiązki uczestników postępowania

Komornik działa w granicach prawa i orzeczenia sądowego. Do jego kompetencji należą m.in.: zajęcie majątku (ruchomości, nieruchomości, wierzytelności), egzekucja z wynagrodzenia i rachunków bankowych, inwentaryzacja składników majątku oraz – w razie potrzeby – wejście do mieszkania i innych pomieszczeń, z poszanowaniem przepisów o mirze domowym oraz nadzoru sądowego.

Odpowiedzialność dłużnika obejmuje m.in. obowiązek współdziałania przy ustalaniu majątku oraz udzielania informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia egzekucji. Kary za ukrywanie majątku lub składanie nieprawdziwych oświadczeń mogą przybrać formę grzywny, a w sytuacjach przewidzianych prawem – środków przymuszających określonych w Kodeksie postępowania cywilnego.

Wierzyciel dostarcza dokumenty i dane konieczne do prowadzenia czynności. Może wskazywać we wniosku kolejne sposoby egzekucji, składać wnioski o poszukiwanie majątku dłużnika oraz wnioskować o zawieszenie lub umorzenie postępowania we wskazanym zakresie.

Egzekucja komornicza krok po kroku

Przebieg postępowania ma charakter sekwencyjny, a kolejne działania zależą od wyników poprzednich czynności i treści wniosku wierzyciela.

• Wszczęcie: przyjęcie wniosku i tytułu wykonawczego, rejestracja sprawy, doręczenie dłużnikowi zawiadomienia i wezwania do zapłaty.
• Ustalenie majątku: zapytania do instytucji (banki, ZUS, CEIDG/KRS, CEPiK), przegląd rejestrów, ewentualny spis inwentarza w celu inwentaryzacji ujawnionych składników.
• Zabezpieczenie i zajęcia: blokada rachunków, egzekucja z wynagrodzenia i innych świadczeń pieniężnych, zajęcie majątku ruchomego i nieruchomego, zajęcie wierzytelności u osób trzecich.
• Realizacja: przekazywanie zajętych kwot wierzycielowi, sprzedaż ruchomości i nieruchomości w trybach przewidzianych prawem, rozliczenia i plan podziału środków, jeżeli jest więcej wierzycieli.
• Zakończenie: umorzenie egzekucji po zaspokojeniu roszczenia, na wniosek wierzyciela lub z mocy prawa, gdy brak majątku pozwalającego na skuteczne kontynuowanie czynności.

Najczęściej stosowane sposoby egzekucji pieniężnej

Dobór sposobu egzekucji zależy od rodzaju świadczenia i ustalonego majątku dłużnika. Komornik stosuje wyłącznie środki przewidziane przepisami.

Egzekucja z wynagrodzenia – zajęcie części pensji lub innych świadczeń zgodnie z limitami i kwotami wolnymi określonymi w przepisach. Pracodawca, po otrzymaniu zawiadomienia, przekazuje potrącane kwoty zgodnie z tabelą potrąceń.

Egzekucja z rachunku bankowego – zablokowanie środków w banku do wysokości należności wraz z kosztami i odsetkami, z poszanowaniem limitów wolnych od zajęcia przewidzianych ustawowo.

Egzekucja z ruchomości – zajęcie i ewentualna sprzedaż rzeczy ruchomych należących do dłużnika po przeprowadzeniu opisu i oszacowania, zgodnie z trybem licytacji publicznej lub sprzedaży z wolnej ręki przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego.

Egzekucja z nieruchomości – po zajęciu nieruchomości sporządza się opis i oszacowanie przez biegłego, następnie przeprowadza licytacje. Środki uzyskane z ceny nabycia podlegają podziałowi między wierzycieli według pierwszeństwa wynikającego z przepisów.

Świadczenia niepieniężne, doręczenia i poszukiwanie majątku

W sprawach o egzekucję świadczeń niepieniężnych komornik wykonuje czynności zmierzające do przymuszenia do określonego zachowania (np. wydanie rzeczy, opróżnienie lokalu) zgodnie z procedurą i środkami przewidzianymi w ustawie.

Doręczenie korespondencji następuje w przypadkach przewidzianych prawem, z zachowaniem rygorów doręczeń sądowych. Komornik dokumentuje przebieg doręczenia i sporządza stosowne protokoły.

Poszukiwanie majątku dłużnika odbywa się na podstawie wniosku i w granicach upoważnień ustawowych. Komornik kieruje zapytania do podmiotów publicznych i prywatnych oraz dokonuje czynności terenowych, jeśli są uzasadnione przepisami i stanem sprawy.

Prawa i środki ochrony stron postępowania

Stronom przysługuje prawo do składania wniosków i oświadczeń oraz prawo wglądu w akta w zakresie przewidzianym przepisami. Na czynności komornika przysługuje skarga na czynności komornika do sądu rejonowego. W razie sporu co do pierwszeństwa zaspokojenia lub podziału sumy uzyskanej z egzekucji decyduje sąd.

Dłużnik może wnosić o rozłożenie świadczenia na raty w postępowaniu sądowym lub ugodowym, jeżeli przepisy i okoliczności na to pozwalają. Niezależnie od tego komornik wykonuje orzeczenie w granicach tytułu.

W przypadku przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji prawnej możliwe jest wszczęcie postępowania upadłościowego na zasadach określonych w odrębnych ustawach; egzekucja może zostać wówczas zawieszona lub umorzona zgodnie z przepisami o upadłości i restrukturyzacji.

Kontakt lokalny i właściwość terytorialna

Komornik działa przy właściwym miejscowo sądzie rejonowym, z poszanowaniem zasad właściwości ustawowej. W sprawach, w których przepisy dopuszczają wybór komornika, należy uwzględnić ograniczenia wynikające z ustawy, w tym zasięg czynności terenowych i konieczność współpracy między organami. Informacje lokalne można uzyskać, kontaktując się z kancelarią właściwą dla danej sprawy, np. komornik w Żarnowcu.

Kluczowe fakty o przebiegu egzekucji i jej granicach

Egzekucja komornicza krok po kroku obejmuje: złożenie wniosku przez wierzyciela, doręczenie zawiadomień dłużnikowi, ustalenie majątku, zastosowanie właściwych sposobów egzekucji, rozliczenia oraz zakończenie postępowania. Działania są nadzorowane przez sąd, a strony wyposażone w środki kontroli procesowej.

Egzekucja stanowi ostatni etap dochodzenia roszczeń po etapach polubownych i sądowych. Jej wynik zależy od istnienia i dostępności majątku oraz od prawidłowego zastosowania środków przewidzianych przez prawo. Nieujawnienie majątku przez dłużnika może skutkować grzywną i innymi środkami przewidzianymi przepisami, co ma znaczenie dla rzetelnego przebiegu postępowania.